Filosofie Magazine nr. 10/2005, door Ivana Ivkovic.
Wie ziek, zwak of het slachtoffer van een tsunami is, kan rekenen op het ‘humanitaire engagement’ van betrokken burgers. De opmars van het humanitaire engagement – waarvan de keerzijden niet genoeg kunnen worden benadrukt – gaat ten koste van het ware, politieke engagement.
Nederland is kampioen engagement als het om hulp aan slachtoffers gaat. Niet alleen slachtoffers van rampen hebben onze onverdeelde aandacht; het gaat om hulp in de breedste zin van het woord, aan iedereen die op een of andere wijze minder bedeeld is, of in gevaar verkeert. Het verwijt dat wel eens klinkt – ‘dit is louter giro-engagement’ – doet geen recht aan het legioen vrijwilligers dat klaarstaat om te koken voor de voedselbank, of om met kinderen met het syndroom van Down op vakantie te gaan. We krijgen elke dag reclame voorgeschoteld, die het verbieden van dierproeven propageert. Verzekeraars, banken en energieleveranciers zijn zeer begaan met mensen in het algemeen – ‘eerst mensen, dan regels’ –, met arme boeren in Afrika in het bijzonder of met het milieu. Zelfs de bananen zijn tegenwoordig geëngageerd, getuige de groene kikker die op de sticker prijkt. De positie van de vrouw in islam heeft onze volle aandacht, de slachtoffers van de aardbeving in Pakistan kunnen – na een aanvankelijke stilte, en na een show die aan de goede ouwe tijden van ‘Open het dorp’ deed denken – de toeloop van de NGO’s verwachten. Geen vuiltje aan de lucht – zo lijkt het.
Of ontbreekt er iets? Het is opvallend dat het engagement van nu vooral om hulp draait, hulp voor slachtoffers van rampen, van politiek en van brute echtgenoten. We bekommeren ons om het kwetsbare leven dat onze steun en bescherming nodig heeft. De betrokkenheid geldt zowel mensen als dieren die aan onze genade (of genadeloosheid) zijn overgeleverd als de natuur en het milieu.
Engagement lijkt niet langer een politieke zaak, het is ‘humanitair’ engagement geworden. Het is ontdaan van een gevaarlijk randje dat elk politiek engagement omgeeft, van het risico om de wereld uit het oog te verliezen of zich voor een verkeerde zaak in te zetten. Wellicht ligt daarin ook de grote aantrekkingskracht van het humanitaire – het is hoe dan ook goed.
Wie zich gerustgesteld verheugt over de humanitaire tijden die lijken te zijn aangebroken, vergeet de maar al te vaak verborgen schaduwzijden ervan. Omdat het humanitaire engagement uitgaat van het beste voor de mens – en wie wil dat nu niet? – verliest uit het oog dat over publieke zaken een dergelijke eensgezindheid niet mogelijk, en zelfs gevaarlijk is. Wie mag er nog van mening verschillen met hen die vol afgrijzen aandacht vragen voor de wandaden die hier of elders worden gepleegd? Het humanitaire engagement verlaat het domein van de vrijheid – zo kenmerkend voor de politiek – en loopt de kans zelf in een nieuwe dictatuur te ontaarden.
Schipholbrand
Het probleem van het humanitaire engagement wordt duidelijk wanneer politieke kwesties als humanitaire kwesties worden gepresenteerd. En dit is precies wat er vaak gebeurt.
(…)
Klik hier om het hele artikel te lezen op de website van Filosofie Magazine.
Afbeelding door billy cedeno via Pixabay.
