Trouw, Filosofisch Elftal, 30 november 2017, door Alexandra van Ditmars.
Het kleine Forum voor Democratie groeit snel. Dat heeft alles te maken met leider Thierry Baudet.
Drie politieke partijen congresseerden afgelopen weekend: de VVD, de ChristenUnie en de kleine, nieuwe oppositiepartij Forum voor Democratie (FvD) van Thierry Baudet. Wie trok het meeste publiek? Baudet. Ook groeit het aantal leden van de partij. FvD zegt minder dan een jaar na oprichting al ruim 17.000 leden te hebben. Ter vergelijking: de ChristenUnie heeft rond de 24.000 leden, de VVD 28.500. Hoe valt Baudets toenemende succes te verklaren?
Robin van den Akker, docent cultuurfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, denkt dat Baudets partij hoogstwaarschijnlijk tot grootste oppositiepartij uitgroeit, wellicht zelfs tot grootste partij. “Het is, zo vermoed ik helaas, een beweging wier tijd gekomen is.”
“Baudet heeft kunnen leren van andere populisten – bijvoorbeeld van Pim Fortuyn – dat een leider niet volks hoeft te zijn om namens het volk te spreken, of van Geert Wilders dat het niet handig is als mensen geen lid kunnen worden. Daarnaast surft hij op het breed gedragen gevoel dat Nederland in een crisis zit. Een existentiële crisis zelfs, volgens de eerste alinea van zijn partijprogramma. Wat dat precies inhoudt, blijft onduidelijk. Baudet neemt dit overkoepelende gevoel en formuleert het abstract. Mensen kunnen daarop hun eigen zorgen projecteren, bijvoorbeeld over de hardwerkende Nederlander die het zwaar heeft. Dat is precies wat een goede populist doet.”
“Zo speelt hij handig in op een discours dat al ruim vijftien jaar dominant is in Nederland. En dan heeft hij ook nog eens charisma. Met die combinatie van kwaliteiten lukt het Baudet een deel van de bevolking te mobiliseren dat nooit eerder politiek geïnteresseerd is geweest. Dat is een heel grote groep, dit geldt voor de meerderheid van Nederland. Als een steeds groter deel van die mensen nu denkt: ‘Ik kan politiek toch wel gehoord worden’, kan het snel gaan.”
Aantrekkingskracht
“Het is opvallend hoe divers zijn stemmers zijn”, reageert politiek filosoof Ivana Ivkovic. “Maar wat terugkomt als gedeelde noemer is de behoefte aan een Nederlandse identiteit. Die wordt zogenaamd bedreigd door een Europese identiteit of door nieuwkomers. FvD speelt in op het anti-EU-sentiment en de angst voor immigratie, met veel aantrekkingskracht als gevolg.”
Van den Akker: “Filosoof Hannah Arendt beschrijft in haar ‘Origins of Totalitarianism’ hoe massabewegingen opkomen die totalitair kunnen worden. Daarmee is het een soort handboek van de populist. Baudet volgt elk van Arendts punten op de voet. Let wel, ik zeg niet dat Baudet een totalitaire beweging leidt of een totalitaire leider wil worden. Maar wel dat Arendts analyse van de manier waarop een massabeweging wordt gemobiliseerd, overeenkomt met zijn handelen.”
“Een paar voorbeelden. Een dergelijke beweging creëert een gemeenschappelijke vijand: dat doet Baudet met de Europese Unie. Zorgt voor een intellectuele voorhoede: denk aan Paul Cliteur of Frank Ankersmit, die gezichten van zijn partij zijn. Richt zich tegen de gevestigde orde: Baudet heeft het over het partijkartel breken. Heeft een ondeugende, wat foute leider: denk aan Baudets opmerkingen over vrouwen overmeesteren. Heel progressief links valt daar vervolgens over, maar zijn leden – die een hekel hebben aan de linkse elite – vinden het juist wel spannend dat hij dat gewoon zegt.”
Ivkovic: “Dat ‘ondeugende’ kan heel gevaarlijk zijn. Opvallend is dat Baudet vaak een heftige uitspraak doet en die daarna relativeert – zonder werkelijk afstand te doen van die uitspraak. Zo deed hij onlangs bij een bijeenkomst van de jongerenafdeling van FvD zijn beklag over het gebrek van daadkracht van de parlementaire democratie. Het zou het beste zijn als wij de absolute heersers zijn, zei hij. Om vervolgens te beweren dat het, uiteraard, maar een grapje was. Iets soortgelijks deed hij met het retweeten van een afbeelding van Pepe the Frog, een symbool van alt-right. In NRC zei hij vorige week daarover: ik wist helemaal niet dat die groene kikker staat voor zulke nare ideeën. Maar waarom retweet je iets wat je zogenaamd niet kent? Zo speelt Baudet een spel waarmee hij extreme punten met een tongue in cheek toch het publieke debat in weet te slingeren.”
(…)
Klik hier om het hele artikel te lezen op de website van Trouw.
