Filosofie Magazine nr. 3/2018, door Ivana Ivkovic.
Nieuw Linkse activist en filosoof Srećko Horvat is met een onstuimige energie op zoek naar ‘de poëzie van de toekomst’. Hij spreekt zich uit over Europa, politiek en de liefde.
De jonge Kroatische filosoof Srećko Horvat (1983) is evenzeer een doener als een denker. Met de voormalige Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis heeft hij DiEM25 opgericht, een beweging die streeft naar de democratisering van Europa, waarin burgers direct zeggenschap zouden hebben over de economische bezuinigingen. Horvat zet zich via DiEM ook in voor vrijheid van informatie en bescherming van klokkenluiders. In 2016 was hij betrokken bij het evenement First They Came for Assange, dat in 14 Europese steden tegelijkertijd plaatsvond. Horvat schreef boeken over uiteenlopende onderwerpen die hij in onderlinge samenhang ziet: Europa, technologie, het kapitalisme én de liefde. Het socialistische gedachtegoed speelt een belangrijke rol in zijn denken en daarom wordt hij doorgaans gezien als het boegbeeld van Nieuw Links in voormalig Joegoslavië.
Moedertaal
Zijn onvermoeibare activistische houding heeft Horvat niet van een vreemde. Hij groeide op in Duitsland, waar zijn familie politiek asiel kreeg toen hij slechts zes maanden oud was. Zij moesten Joegoslavië ontvluchten omdat Horvats vader een voorvechter van democratisering was, en begin jaren tachtig als politiek gevangene in een zeer beruchte gevangenis zat, Lepoglava. Maar Horvat wil deze familiegeschiedenis niet te breed uitmeten; veel liever praat hij over filosofie, zegt hij.
Ondertussen weten we niet goed welke taal we moeten praten met elkaar. Beiden zijn we eigenlijk meer gewend om over filosofie en politiek in het Engels te spreken, dus besluiten we het interview in het Engels te doen. Maar zodra ik vragen begin te stellen over het verval van het socialisme en Joegoslavië, zegt Horvat: ‘Het is echt absurd als wij in het Engels over deze thema’s zouden praten. Laten we in onze taal doorgaan.’ Waarbij ‘onze taal’, net als ons land (Joegoslavië), nominaal niet langer bestaat – Horvat en ik delen dezelfde moedertaal, die door politiek en oorlog opgesplitst is in twee talen: wat voorheen Servo-Kroatisch was, is nu Kroatisch en Servisch geworden.
U verliet als kind een land, Joegoslavië, en keerde terug naar een ander land: Kroatië. Hoe hebt u deze terugkeer ervaren?
‘Dat was een grote ontnuchtering. De droom dat Kroatië een onderdeel van Europa zou worden en daarmee toegang zou krijgen tot welvaart, stabiliteit, multiculturaliteit en tolerantie bleek een illusie, die al in de jaren negentig in elkaar klapte. Inmiddels is duidelijk geworden dat alles wat de landen die het EU-lidmaatschap ambieerden wilden eigenlijk niet langer bestaat. Er is geen stabiliteit meer te vinden in Europa. De crisis is alomtegenwoordig: de politieke crisis, de vluchtelingencrisis, de ecologische crisis, de economische crisis, de ondermijning van burgerrechten met een beroep op veiligheid. Het licht aan het einde van de tunnel, waar Kroatië op hoopte, bestaat helemaal niet.’
Ook niet voor de landen die al deel van Europa waren?
‘Ik denk dat de landen die dachten dat ze het licht zagen nu merken dat ze terug die tunnel in worden gezogen, die tot het verleden behoorde. Het uiteenvallen van Joegoslavië was op een bepaalde manier een prelude en een spiegel voor een mogelijke toekomst en het uiteenvallen van Europa.’
In welke zin is dat een spiegel?
‘Veel mensen denken dat Joegoslavië uit elkaar is gevallen vanwege het nationalisme. Ik denk dat dat niet waar is. Het is eerder zo dat het nationalisme kwam vanwege het uiteenvallen van het land. Joegoslavië begon al eind jaren zeventig scheuren te vertonen, toen het land ging integreren in het globale kapitalistische systeem. Joegoslavië sloot toen zes grote leningen bij het IMF, en één maand na de dood van de president Tito werd de grootste lening ooit afgesloten. Daarna kwam een golf van arbeidersstakingen die nog niet nationalistisch waren gekleurd. Het systeem van socialistisch zelfbestuur bleek toen niet in staat zijn eigen interne contradicties op te lossen, en was niet weerbaar tegen de impact van het kapitalisme, de bezuinigingspolitiek et cetera. In die economische crisis werd het nationalisme geboren dat zou leiden tot de burgeroorlog en het uiteenvallen van Joegoslavië. Vandaag de dag kunnen we iets vergelijkbaars zien in de Europese Unie; de politieke elites waren niet in staat om een antwoord te geven op de economische crisis van 2008, ze waren niet bij machte om het systeem te hervormen. Nu zie je dat de rechtse partijen stemmen winnen in bijvoorbeeld Duitsland, Oostenrijk en Tsjechië, en een opkomst van autoritaire regimes in Turkije, Hongarije, en in een zekere zin in Polen.’
Beweging
Wat zou een politiek antwoord kunnen zijn op deze ontwikkeling?
(…)
Klik hier om het hele artikel te lezen op de website van Filosofie Magazine.
Fotografie: Roger Dohmen.
