Raam op Rusland, 31 augustus 2016.
In Rusland heerst een ‘anti-ethiek’ die zich vooral afzet tegen het Westen, schreef cultuurcriticus Andrei Arkhangelsky. Filosoof Ivana Ivkovic geeft hem gelijk. Maar volgens Ivkovic ziet het Westen niet onder ogen dat de eigen politieke ethiek ook zieltogend is. Wederzijdse stereotypering staat een realistische kijk in de weg.
Alweer is er een reden de zetten van Poetin met Argusogen te volgen. Anton Vaino is sinds 12 augustus de nieuwe chef-staf in het Kremlin. Poetin ontsloeg zijn jarenlange bondgenoot Sergej Ivanov en wees Vaino aan als opvolger. Anton Vaino oogt als een klassieke bureaucraat, ware het niet dat hij een aantal merkwaardige publicaties op zijn naam heeft staan. Zo is hij de co-auteur van Beeld van de overwinning. Dat boek gaat volgens The New Yorker over het wereldraadsel – een theorie van alles, die de hele geschiedenis en de menselijke natuur behandelt. Was het ontslag van Ivanov op zich al een aanleiding voor nerveuze speculaties – wat is Poetin nu weer van plan? – de aanstelling van Vaino doet echt alarmbellen rinkelen. Het lijkt erop dat het boek van Vaino niets minder biedt dan een handleiding voor de werelddominantie, aldus The New Yorker.
Is het vreemd om ongerust te zijn over zo’n man als Vaino op een hoge positie? Zeker niet. Maar wordt Vaino toch niet vooral gevreesd omdat wij in het Westen bang zijn dat hij de ‘echte’ agenda van Poetin belichaamt: die van een gevaarlijke, nationalistische, op oorlog beluste machtswellusteling?
Juist nu, ten tijde van toenemende spanningen tussen Rusland en het Westen, is het broodnodig om de nieuwe tegenstelling tussen Oost en West en de dreiging die van Rusland uitgaat op een realistische manier in te schatten. Gebeurt dit nu? Nauwelijks. Ondanks goede analyses wordt het debat gedomineerd door angst. Bovendien wordt de tegenstelling tussen Rusland en het Westen op een bepaalde manier geframed. Het Westen ziet zichzelf als hoeder van de democratie en van waarden als tolerantie tegenover het autoritaire, nationalistische, onberekenbare Rusland van Poetin. Rusland ziet het Westen als vijandig en leugenachtig tegenover de Slavische authenticiteit en nationale trots. Dit is op zijn best onvruchtbaar en in het ergste geval gevaarlijk, want deze framing staat een realistische kijk op dit conflict in de weg. Daarom is het nodig om te zoeken naar een betere verklaring voor de huidige polarisatie, voorbij de angst en de stereotypen.
Hardnekkigheid
Wat in het debat opvalt, is hoe hardnekkig de typeringen zijn die worden gebruikt. Zo wordt Poetin telkens als onberekenbaar bestempeld, hoewel veel van zijn acties ook als zeer berekenend kunnen worden verklaard. De annexatie van de Krim dient evident militaire belangen die Rusland niet zo gauw prijs zou geven. Dat Poetin aanstuurt op verdere destabilisering en burgeroorlog in Oekraïne past ook perfect in een zeer berekenende politieke agenda. Dit wordt in analyses weliswaar regelmatig gezegd, maar verdwijnt meestal net zo snel weer uit het publieke oog.
Een ander dogma is dat Poetin hoe dan ook gevaarlijk is. Poetin wordt gevreesd omdat zijn positie sterk zou zijn, maar net zo goed wanneer hij zwak zou staan.
(…)
Het volledige artikel is hier te lezen.
