Oorspronkelijk gepubliceerd in De Groene Amsterdammer, 18 april 2018.
Podgorica – Zwaaiend met vlaggen rijden de auto’s rond door Podgorica, de hoofdstad van Montenegro, afgelopen zondag. De aanhangers juichen en scanderen leuzen, ter ere van Milo Djukanovic, die de presidentsverkiezingen met een overtuigende meerderheid heeft gewonnen. Het is een comeback van nooit echt weggeweest: Djukanovic werd begin jaren negentig voor het eerst premier – slechts 27 jaar oud, de jongste premier ooit – en was sindsdien zes keer premier en één keer president.
Djukanovic wordt gezien als de man die Montenegro heeft geleid naar de onafhankelijkheid uit de unie met Servië, en het onderontwikkelde land met slechts 650.000 inwoners helpt richting de Europese integratie en Europese levensstandaard. Zijn geboortestad, Nikšic, zo’n zestig kilometer van Podgorica, geeft echter een heel andere indruk op de verkiezingsdag. In een klein stemlokaal naast de vervallen textielfabriek Koni klagen de kiezers dat er geen werk is. Roma-kinderen en een straathond met een gebroken poot scharrelen rond. De fabriek die vijftienhonderd mensen werk gaf, is al tien jaar dicht, en is niet de enige industrie die uit Nikšic, de stad van ‘staal en bier’ is verdwenen.
De veel grotere staalfabriek is teruggegaan van zevenduizend arbeiders naar slechts tweehonderd, en werkt nu alleen in het weekend, wanneer de stroom goedkoop is. De bierbrouwerij houdt ternauwernood het hoofd boven water, maar alle andere voormalige staatsbedrijven zijn failliet gegaan. Het totaalplaatje is ronduit ontnuchterend: in heel Nikšic waren er 23.000 arbeiders, en nu minder dan duizend. Dat is het resultaat van een reeks mislukte privatiseringen onder Djukanovic. Vele daarvan zijn omgeven door corruptieschandalen.
Hoe valt dan de overwinning van Djukanovic te begrijpen? De oppositie claimt dat er met de verkiezingen is gesjoemeld. Maar er is ook minstens één andere verklaring. Djukanovic verkoopt zichzelf als de man die Montenegro naar de EU leidt en uit de Russische klauwen houdt. Hij schildert de oppositie af als pro-Russische en pro-Servische nationalisten. Die extreme fracties zijn er, maar zijn relatief klein. Door de groeiende internationale spanningen met Rusland is dit een gouden politieke spin gebleken.
In Nikšic hangt een metersgroot verkiezingsspandoek met zijn afbeelding. ‘Nikšic heeft besloten!’ staat erop. Het is wel vaker in de verkiezingscampagne voorgekomen dat de langst zittende Montenegrijnse politicus over zijn overwinning sprak in de voltooid verleden tijd.
