Filosofie Magazine nr. 6/2014. Door Ivana Ivkovic.
Het boek The Fountainhead van filosofe Ayn Rand was de basis voor het gelijknamige toneelstuk dat deze zomer te zien is. Een stuk over vrijheid en authenticiteit, en over leven zonder compromissen.
Ayn Rands roman De eeuwige bron (The Fountainhead) uit 1943 gaat over de strijd tussen individu en collectief. Een strijd die zich niet afspeelt in de politieke arena, maar in de ziel van de mens. De hoofdpersoon, Howard Roark, is larger than life: een gepassioneerde, briljante architect, die zijn droom najaagt en zich weigert te voegen naar de eisen van de middelmaat. In juni wordt een toneelbewerking van de roman op de planken gebracht door Toneelgroep Amsterdam, met Ivo van Hove als regisseur en Ramsey Nasr in de hoofdrol.
De eeuwige bron werpt veel actuele vragen op. Hoe blijf je integer in een wereld die continu vraagt om compromissen? Kunnen de krachten van de markt en creativiteit in balans zijn? Hoe verhoudt de zuivere individuele expressie zich tot de maatschappij? Bovendien is De eeuwige bron filosofisch een belangrijk boek. Volgens filosoof en kenner van Rands werk Hans Achterhuis komt dat doordat het boek een portret is van de mens als maker. ‘Deze dimensie is fascinerend. We bewonderen niet voor niets kunstenaars, architecten en uitvinders. En toch kent de zuiverheid en de compromisloosheid van de maker vele nadelen – denk alleen al aan de problematische omgang met anderen.’
Achterhuis kent het werk van Ayn Rand (1905-1982) vanuit zijn belangstelling voor politieke utopieën, een belangrijk thema in zijn werk. In zijn recent verschenen boek De utopie van de vrije markt beschrijft Achterhuis van hoeveel belang de rol is van een andere roman van Rand, De kracht van Atlantis (Atlas Shrugged), voor de ontwikkeling van het neoliberalisme in de Verenigde Staten. Zo is Rand de muze van, onder anderen, Alan Greenspan, de voormalige voorzitter van de FED, de Amerikaanse centrale bank. Achterhuis: ‘Ik leerde het werk van Rand kennen toen ik naar een congres over utopieën in Memphis ging. Een collega vertelde me dat ik De kracht van Atlantis moest lezen als ik geïnteresseerd was in utopieën. We reden samen door een deel van Amerika dat in het boek ook een belangrijke rol speelt. Ik las zijn exemplaar en vond het ontzettend spannend. Op het congres bleken alle Amerikanen met Ayn Rand bezig te zijn; de Europeanen kenden haar nog nauwelijks. De kracht van Atlantis is een belangrijk boek, omdat het een groots opgezet beeld is van een ideale samenleving volgens Rand, gebouwd op sterke individualiteit en autonomie.’
De eeuwige bron is vooral bekend als een boek dat een persoonlijke indruk op mensen maakt, en niet vanwege de politieke of maatschappelijke visie. ‘Het is opvallend hoe vaak mensen het als hun favoriete boek noemen – en zelfs zeggen dat het hun leven heeft veranderd.
(…)
Klik hier om het hele artikel te lezen op de website van Filosofie Magazine.
