Oorspronkelijk gepubliceerd op filosofie.nl, 24 februari 2016. Door: Ivana Ivkovic.
Hoe ziet de toekomst van digitaal werken eruit? Virtueel werken, blended living, zwermintelligentie en netwerkorganisatie zijn de nieuwe buzzwords.
Stel je voor, je staat op en je hoeft niet langer naar je werk toe te gaan. Of, eigenlijk, je hoeft niet eens op te staan. Je zet een scherm aan, en op je persoonlijke dashboard heb je een overzicht van dingen die je die dag moet doen. Je ziet ook wie verder online is, je kunt jouw werk met anderen delen, overleggen, aanpassingen maken. Tussendoor ga je nog even de boodschappen doen, de kids van school halen, óf even lekker naar de gym. Pardon. Je hoeft voor de boodschappen niet de deur uit, je kunt gewoon een recept aanklikken via je dashboard, dan worden de nodige ingrediënten even later bezorgd. Een slim zoeksysteem vindt op basis van je zoekgeschiedenis recepten die toegesneden zijn op je smaak en het niveau van je kookkunst.
Fictie of nabije toekomst? Filosofie Magazine heeft onlangs een project gestart in partnerschap met het informatiemanagementbedrijf Doxis, om precies dit soort vragen te onderzoeken, en zich te buigen over de toekomst van digitaal werken. Het project is gestart vanuit het besef dat de veranderingen in de informatiemaatschappij veel verder gaan dan opslag van data in de cloud, of bestandjes delen met collega’s. Digitale technologieën brengen een nieuwe manier van werken, organiseren, en zelfs een nieuwe manier van denken. Succesvol organiseren van informatie en werk vereist daarom ook meer dan technische kennis alleen – het vereist ook een goed begrip van de op handen zijnde transformatie van de mens, organisatie en samenleving, voortgestuwd door de technologische ontwikkeling. In sessies met verschillende experts op gebied van organisatie en digitalisering worden verschillende aspecten van deze transformatie in kaart gebracht.
Wat voor een beeld schetsen deze experts? In de toekomst bepaalt iedereen zelf hoe, waar en wanneer hij werkt, stelt organisatieadviseur Erik Veldhoen ̶ het grootste deel van ons leven gaat zich afspelen in de virtuele ruimte, behalve wanneer we ervoor kiezen om daadwerkelijk naar een plek toe te gaan. En dat is dan geen grijze kantoorkolos ‘in nabijheid van uitvalswegen’ maar een plek die de moeite waard is om naartoe te reizen. Er zijn signalen te over dat het rationele, bestuurlijke, outputgerichte model op zijn grenzen heeft gestuit en op zijn laatste benen loopt, zegt Veldhoen. Wij gaan onze werk en onze levens zelf organiseren en met elkaar blenden, op basis van vakmanschap. Autonomie en netwerk zijn de sleutelwoorden.
De toenemende complexiteit van data én van de samenleving vragen om en nieuwe mentaliteit, en zelfs om een andere soort intelligentie. Door complexiteit wordt het onmogelijk om te sturing te geven aan processen en organisaties vanuit een totaaloverzicht. Een rationele, resultaatgerichte aanpak zal plaats moeten maken voor een meer open model, dat telkens nieuwe verbintenissen aanlegt tussen elementen in een groot netwerk. Dit netwerk kan bestaan uit data, en dan gaat het om creëren van nieuwe informatie en betekenissen, maar kan ook bestaan uit mensen, waarbij het gaat om vinden van een juiste samenstelling van een team voor een taak.
Informatiesystemen van de toekomst worden veel meer dan digitale archieven. Wij hebben straks niet slechts een ‘extern geheugen’ in een databank – dat hadden we op zich met papier al – maar gaan ook een deel van ons denkproces uitbesteden, stelt filosoof Jos de Mul. Experimenten met medische diagnostiek en jurisprudentie gebeuren nu al. De toekomst draait niet langer om de opslag van de data in de cloud, maar om het creëren van een nieuwe vorm van collectieve intelligentie ondersteund door technologie: de zwerm. En hierdoor gaat de mens ook veranderen, zegt De Mul. Het is zelfs niet overdreven om te zeggen dat een nieuwe soort mens zal ontstaan, een homo sapiens 3.0. Onze omgang met de wereld om ons heen, met onszelf en anderen wordt steeds meer door informatietechnologieën bemiddeld. Wij appen met elkaar, delen onze vakantiefoto’s op social media, staan op en gaan naar bed met ons mobieltje. Online wordt meer een meer onlife, in de woorden van De Mul. En in de toekomst gaan wij steeds meer met technologie versmelten.
Tegelijkertijd is geen enkele verandering totaal – sommige dingen zullen niet verdwijnen, al zouden we het willen. Zo wijst filosoof René ten Bos op de bestendigheid van bureaucratie: proceduralisering en standaardisering zijn nu eenmaal de manieren om de grote maatschappelijke taken te organiseren, en het valt te betwijfelen dat daarvoor binnenkort een alternatief voorhanden is. Ten Bos waarschuwt ook voor de grote visionaire ambities om voor eens en altijd met bureaucratie af te rekenen, voor het streven naar totale transparantie en controle. Het is heel verleidelijk om de mogelijkheden van digitale technologie daarvoor in te zetten, maar tot nu toe hebben dit soort pogingen alleen maar meer bureaucratie opgeleverd, aldus Ten Bos. Wij zullen, hoe dan ook, niet er vanaf raken. Bureaucratie laat zich hoogstens een beetje modificeren, zodat het persoonlijke aspect niet helemaal in de procedures verdwijnt.
Filosofie Magazine en informatiemanagementbedrijf Doxis werken samen om meer grip te krijgen op hoe de virtuele samenleving eruit ziet. Hoe verandert ons werk en dagelijkse leven? Wat geven we van onszelf prijs in de cloud? Tegen welke morele dilemma’s lopen we aan? Ook tijdens de Filosofie Nacht besteden we aandacht aan het virtuele leven, dus hou het programma in de gaten!
Bekijk het dossier op de website van Filosofie Magazine.
Afbeelding van Diogo Ascenso via Pixabay.
