In 2019 was ik als extern adviseur betrokken bij het opstellen van de gemeentelijke beleidsnotitie ‘Rechtvaardige Stad’, i.s.m. Stedelijk Strategieteam van de Gemeente Amsterdam.
De aanleiding
Het gemeentelijke Coalitieakkoord uit 2018 noemt rechtvaardigheid als één van de speerpunten:
‘Een van de belangrijkste uitdagingen is hoe we Amsterdam een rechtvaardige stad voor iedereen kunnen laten
zijn.’
Deze ambitie is een reactie op een groeiende tweedeling in de stad. De kloof in inkomen en welvaart vertaalt zich naar een lange reeks ongelijkheden – in gezondheid, werkgelegenheid, waardering of woonsituatie. Maar op welke manier zou Amsterdam een rechtvaardige stad voor iedereen kunnen zijn? Dat roept de vraag op wat rechtvaardigheid precies betekent. Welke ongelijkheden zijn eigenlijk onrechtvaardig en waarom? Hoe om te gaan met verschillen in macht? Hoe om te gaan met de spanning tussen vrijheid en gelijkheid? Wat vereist rechtvaardigheid in omgang met bijvoorbeeld maatschappelijk initiatief, de inrichting van een plein, het aardgasvrij maken van wijken, vrije schoolkeuze, duurzame mobiliteit of stijgende woonlasten?
De uitdaging
‘Iedereen verstaat iets anders onder rechtvaardigheid’, werd tegen mij aan het begin van dit traject gezegd. Dat is in filosofie niet anders – er zijn verschillende theorieën en benaderingen van rechtvaardigheid. De notitie moest recht doen aan deze diversiteit en complexiteit, maar tegelijkertijd overzichtelijk blijven en toepasbaar; het moest handelingsperspectieven bieden op verschillende beleidsterreinen. Bovendien moesten de opgestelde kaders breed genoeg blijven om toepasbaar te zijn op alle beleidsterreinen, en niet alleen op het gebied van onderwijs, of mobiliteit, of stedelijke ontwikkeling.
De invulling
Wij hebben gekozen om de vele filosofische benaderingen van rechtvaardigheid samen te ballen tot drie kaders waarin de nadruk telkens op een andere aspect van rechtvaardigheid ligt: een rechtvaardige verdeling van lasten en baten, de kwaliteit van leven, en de betrokkenheid bij de publieke zaak. In verschillende bijeenkomsten en workshops werden deze kaders gepresenteerd en werd gezocht naar een goede vertaling naar verschillende beleidsgebieden. In overleg met de betrokkenen uit verschillende werkgroepen werden deze kaders aangescherpt en uitgewerkt naar concrete voorbeelden. Tot slot hebben we ook een praktische handleiding voor besluitvormers en beleidsmakers gemaakt.
