Filosofienacht, 12 april 2013, Beurs van Berlage, Amsterdam
Niet alleen onze economie verkeerd in zwaar weer, ook in politiek opzicht is er sprake van een crisis. Markt en staat kruipen steeds dichter naar elkaar toe en liever dan keihard politiek stelling te nemen en politieke keuzes te maken, kiezen veel politici ervoor hun oor bij de kiezer te luisteren te leggen – wat wil de meerderheid horen? Betekent dit ook dat het slecht gesteld is met onze democratie? Volgens Thomas Decreus, Ernst van den Hemel en Merijn Oudenampsen valt dat reuze mee. De burger kan zich heel goed zelf inzetten en in verzet of opstand komen, en hij doet dat ook. Een gesprek over de staat van de democratie onder leiding van politiek filosoof Ivana Ivković.
Thomas Decreus studeerde geschiedenis en filosofie en werkt aan een promotieonderzoek dat de link wil blootleggen tussen (politieke) representatie, hegemonie en macht. Onlangs verscheen zijn essay Een paradijs waait uit de storm, over markt democratie en verzet, waarin hij zich verzet tegen het heersende pessimisme over de politiek en een aanzet geeft tot een politiek van de hoop. Volgens Decreus schuilt in verzet – niet revolutie – het democratische van de democratie en het is daarin wat wij ons heil moeten zoeken. Het gaat erom dat we constant onze instituties bekritiseren en aanpassen. Dat is iets wat burgers moeten doen, want ‘je kunt de politiek niet aan de politiek zelf overlaten.’
Ernst van den Hemel is niet alleen religie- en literatuurwetenschapper – hij promoveerde in 2011 op Calvijn en publiceerde over hem in 2009 al Calvinisme en politiek: tussen verzet en berusting – maar ook activist. Hij gaat de straat op voor een meer democratische en gelijkwaardige samenleving . Het vluchtelingenkamp in Ter Apel noemde hij ‘Occupy met een helder doel’ en dus zette hij zich in om deze mensen in praktische zin te ondersteunen. Samen met Oudenampsen werkt hij aan Opstand, historisch handboek voor historische weerbaarheid, waarin zij de vraag stellen of ons nationale zelfbeeld – onze cultuur is joods-christelijk, wij zijn een tolerant en ondernemend volkje – niet op een mythe berust, bedoelt om een nieuwe politieke werkelijkheid historisch te legitimeren.
Merijn Oudenampsen is socioloog en politicoloog en promoveert aan de Universiteit van Tilburg op een onderzoek naar politiek populisme. Hoewel hij een inhoudelijk leegte bespeurt bij de politieke elite en een groot probleem ziet in het gebrek aan ideologie bij met name linkse partijen – ‘Ideologie is het kompas waarmee je politiek bedrijft. Zonder kompas heb je geen koers meer en waai je met alle winden mee’ – is hij optimistisch over de staat van de democratie: ‘die is springlevend. Er is een rechtse opleving, maar vanuit democratisch oogpunt is het ongelooflijk hoeveel mensen zich ermee bemoeien. Er is zoveel passie, op internet, maar ook op straat.’
