i.s.m. Schouwburg Arnhem.
Toneel confronteert ons met pittige vragen. Deze cursus is bedoeld voor diegenen die toneel niet alleen willen beleven, maar ook verder over deze pittige vragen willen nadenken. Filosofie dient daarbij als gids.
De cursus biedt in drie sessies, telkens gekoppeld aan één voorstelling, filosofische kaders bij het thema opgeworpen door een theaterstuk. Geen historische beschouwingen, geen uiteenzettingen over de dramaturgie en de regie; we hebben het over de inhoud. Ik bouw vanuit filosofie een soort conceptuele steiger, waaruit de cursisten de voorstelling scheper kunnen zien, nieuwe zichtlijnen ontdekken, en waardoor de cursisten ook beter kunnen verwoorden wat ze in het theaterstuk zien en daarbij voelen. Het uitgangspunt is: Filosofie moet het theater niet gaan overstemmen, maar ermee resoneren.
De cursus bestaat uit één inleidende sessie en drie bijeenkomsten van 2 uur (2 1/2 uur met uitloop) gepland op een avond kort na de voorstelling. Elke bijeenkomst begint met een ‘les’ van ongeveer 1uur. Na een pauze van 10 min is er een interactief gedeelte; vragen, discussie met de groep. De cursus vereist een redelijk conceptueel denkniveau van de deelnemers, maar geen filosofische voorkennis.
Data
- za 29 september, 19.00 uur: Het Toneel Speelt – King Lear /do 4 oktober, 19.00 uur: De wrede nieuwe wereld
- vri 26 oktober, 20.15 uur: Toneelgroep Oostpool – Tramlijn begeerte /do 1 november, 19.00 uur: De teloorgang van fantasie
- do 29 november, 20.15 uur: Toneelgroep Amsterdam – Macbeth /di 4 december, 19.00 uur: De prijs van ambitie
Prijs
€ 129,- (incl. voorstellingsbezoek, cursusmateriaal en koffie en thee op cursusavonden).
Bestellen
Kaartverkoop Schouwburg Arnhem: 026 – 443 73 43
http://www.mssa.nl/voorstellingdetails.aspx?id=15590
De Bijeenkomsten
- De wrede nieuwe wereld
King Lear is een allegorie over het vergaan van de ‘oude’ wereld, die van respect, grootsheid en eer, waarin het geheel groter en belangrijker was dan het individu. Deze wereld wordt bedreigd door de opkomst van nieuwe rationaliteit: de Nieuwe Mens waant zich de meester van zijn lot en meent dat maatschappij omwille van hem bestaat, in plaats van andersom. In Lear blijkt de oude, noch de nieuwe vorm van autoriteit bij machte om hoofd te bieden aan chaos. Het conflict tussen de oude en de nieuwe wereld in King Lear zullen we tijdens deze cursusavond beschouwen als een botsing tussen verschillende drijvende krachten achter de ‘oude’ en de ‘nieuwe’ politiek. Die verschillende drijvende krachten, of beginselen, zullen we ontlenen aan Plato’s zielenleer. Plato stelt namelijk dat een menselijke ziel uit drie delen bestaat: het hoogste deel is redelijk; het middelste deel, genaamd thumos of thymos, wordt gedreven door eer of woede; het laagste deel is eros, de zetel van de begeerte. In King Lear zien we, naar ik meen, hoe politiek van thymos wordt verdrukt door politiek van eros: de eerzuchtige – maar mogelijk ook eervolle – generatie van Lear wordt aan de kant gezet door de generatie gedreven door zucht naar macht omwille van macht; hun ambitie is doorspekt van begeerte. Maar ook de andere kant van eros is daar te vinden: de liefde.
- De teloorgang van fantasie
Southern Belle Blanche DuBois weigert haar lot te accepteren. Het vergaan van het rijke zuidelijke leven, haar tanende schoonheid…de wereld heeft Blanche weinig goeds te bieden. Daarom is zij onophoudelijk bezig om de realiteit te verfraaien. Haar fantasie lijdt een schipbreuk. De realiteit dringt zich op in haar meest harde en wrede gedaante. Fantasie mag dan weerloos zijn tegen de tanden van de werkelijkheid, maar is de vlucht in verbeelding alleen maar een zwaktebod? Tennessee Williams blijkt een veel subtielere verhouding tussen fantasie en realiteit te ontspinnen. Blanches verbeelding is ook een vitale kracht, dat haar afschermt van de harde klappen van de realiteit. En zelfs wanneer op het einde van het stuk Blanche in waanzin afglijdt, is zij niet alleen maar meelijwekkend. Haar stijfkoppig volharden in haar verlangen dwingt ook een zeker respect af.
- De prijs van ambitie
Een overdaad aan ambitie in combinatie met een zwak karakter – dat is Macbeths tragedie in een notendop. Shakespeares stuk is een studie naar geweld, en naar de corrumperende werking van machtswellust. Wij zullen Macbeth langs de ‘Machiavellistische meetlat’ leggen. Ondanks de hardnekkige vooroordelen, predikt Machiavelli niet alleen maar dat een heerser wreed en meedogenloos moet zijn. Hij leert ook dat macht behouden een stuk lastiger is dan haar veroveren, en om andere kwaliteiten vraagt. Staatsmanschap vereist kundigheid die Machiavelli virtù noemt. Virtù staat voor daadkracht, maar niet voor roekeloosheid. Belangrijker nog, een heerser moet het vermogen hebben om zich boven de omstandigheden te verheffen, om het lot gunstig te stemmen in plaats van haar speelbal te worden. Zowel Macbeth als Lady Macbeth worden meegesleurd in de maalstroom van geweld die zij zelf ontketenen. Maar wie geweld louter als noodzaak ziet, verliest de mogelijkheid om politiek te handelen.
