Filosofie magazine nr. 3/2013, door Ivana Ivkovic.
We zijn te bang voor conflicten in de politiek, vindt de filosofe Chantal Mouffe. ‘Zie je opponent niet als iemand met wie je het eens moet worden, maar ook niet als de vijand die je wilt vernietigen.’
‘Als we niet leren ruimte te bieden aan conflict, wordt onze democratie een begrip zonder inhoud’, zegt de Belgische politicologe en filosofe Chantal Mouffe. Ze schetst de gevolgen: waar gevestigde partijen ideologisch naar elkaar toe kruipen, zelfs liberalen en sociaal-democraten, blijven de flanken open voor populisme. Bovendien, in plaats van conflicten uit te vechten lijkt de enige oplossing bij onenigheid tegenwoordig om uit elkaar te gaan – zie bijvoorbeeld het referendum in Engeland over de EU.
Mouffe, als hoogleraar verbonden aan het Centre for the Study of Democracy aan de Universiteit van Westminster, werd bekend in de jaren negentig door haar kritiek op de consensus-democratie. Terugkijkend op de jaren van Blairs Third Way in Engeland, en het paarse gepolder in Nederland klinkt haar kritiek nu als overbekend en volkomen logisch – de poging om ‘voorbij links en rechts te denken’ maakte politiek te bestuurlijk, ideologisch lauw, en vervreemdde de burgers van de gevestigde politieke partijen.
Maar vindt Mouffe niet dat die jaren inmiddels ver achter ons liggen? Het verschil mag er toch weer zijn? Tegenwoordig erkennen Rutte en Samson dat ze het niet met elkaar eens zijn, en zoeken ze geen consensus – ze ruilen standpunten uit om tot een regeerakkoord te komen. En onze zuiderburen proberen niet langer koste wat kost Vlaanderen en Wallonië bij elkaar te houden. Erkennen de Belgen niet simpelweg dat hun verschillen onoverbrugbaar zijn?
Voor Mouffe liggen de zaken precies andersom. ‘Uitruilen van standpunten is juist de zoveelste manier om conflicten te voorkomen. Het vervangt politieke strijd door een bij uitstek economische methode: ruilhandel. En in België is er niet te veel, maar juist te weinig conflict.’
Hoezo is er in België te weinig conflict? Het land dreigt juist uit elkaar te vallen.
‘In België is alles juist helemaal verdeeld, zodat er geen plaats is om de onderlinge conflicten uit te vechten. De Vlamingen en de Walen hebben nauwelijks gezamenlijke politieke instituties. Je kunt als Vlaming nooit voor een Waal stemmen of omgekeerd. Het onderwijs, de media, de hele publieke sfeer is verdeeld. Dus je kunt nog nauwelijks met elkaar discussiëren. Ik verwacht niet dat de Belgen het met elkaar eens zullen worden. Maar je moet ook een plek hebben om dingen met elkaar uit te vechten. Het conflict zal er niet verdwijnen, maar er zijn verschillende manieren om ermee om te gaan. En juist als die plaats er niet is, zul je de verschillen als totaal onverenigbaar zien.’
Als de conflicten worden uitgevochten, kunnen ze escaleren. Dat is toch gevaarlijk?
(…)
Klik hier om het hele artikel te lezen op de website van filosofie Magazine.
