Filosofie Magazine nr. 3/2014, door Ivana Ivkovic.
Geen maatschappij is zonder conflict. Democratie moet volgens Chantal Mouffe een vorm en een plek voor de onderlinge verdeeldheid proberen te vinden – zonder deze in de kiem te smoren of te laten escaleren tot vijandschap.
In de jaren negentig ontpopte Mouffe zich als een belangrijke critica van de liberale democratie. Het was de tijd na de val van de Muur. De grote politieke tegenstellingen waren verdwenen. Politiek leek gereduceerd tot bestuur. En onze onderlinge verschillen? Ach, daar kunnen we het als redelijke mensen uiteindelijk wel over eens worden. It’s a small world after all.
Mouffe keerde zich tegen deze bestuurlijke visie op democratie. Politiek kan niet worden gereduceerd tot een reeks rationele procedures, stelt zij, en de veronderstelling dat we het aan het einde van de dag altijd met elkaar eens zouden worden, dat onenigheid uiteindelijk uitmondt in consensus, vindt ze zelfs ronduit gevaarlijk.
Het roerige eerste decennium van de eenentwintigste eeuw ondersteunt haar analyse. Gewelddadige terroristische aanslagen en de opkomst van populistische bewegingen hebben het politieke landschap ingrijpend veranderd. Het conflict lijkt terug in de politiek, maar ditmaal gewelddadig en onbeheersbaar. Voor Mouffe is dat geen grote verrassing, want dit gebeurt er volgens haar wanneer het conflict geen plek heeft: het keert terug als een boemerang.
Het woord ‘agonisme’ betekent rivaliteit. Het idee erachter is dat de democratie conflicten moet cultiveren en in goede banen moet leiden. Mouffe pleit niet zozeer voor conflict als wel voor erkenning van het feit dat er nu eenmaal conflicten zijn, en dat we daar ook ruimte voor moeten maken. Tegenstanders in een democratie moeten respect voor elkaar hebben, en uitgaan van waarden als vrijheid en gelijkheid.
Maar dat wil niet zeggen dat zij het eens zullen worden over hoe die vrijheid en gelijkheid vorm moeten krijgen.
(…)
Klik hier om het hele artikel te lezen op de website van Filosofie Magazine.
Afbeelding door S. Hermann & F. Richter via Pixabay.
